Voor de ambities in het bestuursakkoord hebben wij ruimte gezocht binnen de reguliere begrotingsprogramma's. In deze paragraaf geven wij u per begrotingsprogramma een beknopt financieel overzicht van de invulling van onze ambities uit de bestuursakkoord.
Daarnaast benutten wij opnieuw het Investeringsfonds om een aantal impulsen te geven aan onze speerpunten. Over de inzet van het Investeringsfonds leest u meer in het volgende hoofdstuk (2).

Programma 1 Maatschappelijke voorzieningen

Onderwijshuisvesting
De spanning op de bouwmarkt maakt bijstelling van de kostenraming voor de vernieuwbouw van SmdB De Kraats noodzakelijk.

Sportservice Ede
Om het bestaande niveau van de activiteiten voort te kunnen zetten stellen we aanvullend budget beschikbaar.

Accommodatieplan binnensport
Onder meer door de groei in het gebruik door scholen van accommodaties kan een bezuiniging mEdemaken niet geheel worden ingevuld.

Onderhoud kunstgras
De groei van het aantal kunstgrasvelden is onvoldoende vertaald in het onderhoudsbudget. Aanvulling is noodzakelijk.

Scenariokeuze integraal erfgoedbeleid
Begin 2018 hebben wij u de nota ‘Erfgoed maakt Ede/Erfgoedbeleid gemeente Ede 2018’ aangeboden. Wij stellen u voor om invulling te geven aan de hand van de ambitieniveaus, waarbij niveau basis als vertrekpunt wordt genomen.

Culturele invulling Frisokazerne
Voor de culturele invulling Frisokazerne is een structureel exploitatiebudget van € 250.000 beschikbaar. De eerste twee jaar is een groot deel van dit budget niet nodig, omdat eerst mogelijke scenario's voor de invulling worden uitgewerkt en met uw gemeenteraad besproken.

Vrijval ontwikkelreserve cultuur
De ontwikkelreserve cultuur is bedoeld voor de culturele ontwikkeling van Bospoort en Veluwse Poort. Voor slechts een deel van de in de reserve beschikbare middelen worden plannen ontwikkeld, waardoor een gedeelte kan vrijvallen.

Programma 2 en 3 Sociaal domein

Jeugdmaatwerk
De kosten voor jeugdhulp nemen ook in 2018 verder toe. Op vrijwel alle vormen van jeugdhulp zet de stijging uit 2017 zich voort. De grootste stijging zit bij de ambulante begeleiding en behandeling. Daarnaast nemen de kosten van de logeeropvang (veelal in het kader van respijtzorg) en GGZ verder toe. Een ander belangrijk deel van de kostenstijging wordt veroorzaakt door de toename van het aantal jeugdigen in zware en extra zware verblijfsvormen (gezinshuizen en Jeugdzorg Plus). De transformatie van zware vormen van verblijf naar lichtere vormen zoals pleegzorg komt nog onvoldoende van de grond en vraagt een extra impuls.

Formatie sociaal domein
De afgelopen jaren heeft u budget (€ 1,7 miljoen) beschikbaar gesteld voor tijdelijke (extra) formatie voor de werkzaamheden binnen het sociaal domein. Als een van de maatregelen in de bijsturing kan deze formatie aanzienlijk worden teruggebracht, maar blijft een deel hiervan structureel noodzakelijk.

Bijsturing sociaal domein
Binnen de bestaande beleidskaders brengen we de tekorten terug. Dit doen we langs drie lijnen: effectievere sturing, samenwerking in de ketens en efficiency in de bedrijfsvoering.

WMO begeleiding
De kosten voor begeleiding en dagbesteding nemen verder toe.

Veilig thuis
Stichting Veilig Thuis Gelderland Midden (hierna: VT) is sinds 1 april 2017 een zelfstandige stichting onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van de VGGM. VT voert namens vijftien gemeenten de taken uit op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling zoals genoemd in de Wmo.
Vanaf 2015 bestaat, door een toenemend beroep op de uitvoering van de wettelijke taken van het meldpunt kindermishandeling, een tekort. Deze tekorten zijn binnen de budgetten van jeugd en de centrumgemeentelijke reserves Vrouwenopvang en Beschermd wonen afgedekt. Vanaf 2018 is dit echter niet meer mogelijk. Voor onze gemeente een nadeel van structureel € 120.000.

Inclusie
De gemeente Ede heeft zich gecommitteerd aan het VN verdrag voor de rechten van de mensen met een beperking. Hieruit vloeit voort dat de openbare ruimte, openbaar toegankelijke gebouwen en de dienstverlening door de gemeente toegankelijk dienen te zijn voor mensen met een fysieke, verstandelijke of psychische beperking. Het vastgoed is inmiddels getoetst op de normen van het Nederlands Keurmerk voor Toegankelijkheid (NLKT). Uit deze toetsing blijkt dat in de meeste gebouwen nog grotere en kleinere aanpassingen noodzakelijk zijn.
Ook de dienstverlening van de gemeente kan op specifieke punten verbeterd worden, met name op de aspecten toegankelijkheid voor doven en slechthorenden en blinden en slechtzienden. Ook voor mensen met een verstandelijke beperkingen zijn nog verbeteringen mogelijk. Samen met mensen uit de doelgroep wordt bepaald welke aanpassingen wenselijk en haalbaar zijn en worden deze doorgevoerd.

Malkander
Een sterke sociale basis is essentieel in het behalen van de transformatieopgave van de gemeente. Er gaat een (sterke) preventieve werking van uit, waardoor hulpverlening zo laagdrempelig mogelijk ingezet kan worden waar dat past. Malkander vervult als welzijnsorganisatie een belangrijke rol in deze transformatieopgave. Om hier effectief in te kunnen blijven bijdragen, moet Malkander zich hierop aanpassen. Dit vraagt een investering voor trainingen, cursussen en aanpassen van het personeelsbestand van Malkander, die niet vanzelfsprekend binnen de subsidiebijdrage kan worden opgevangen. Voor 2019 wordt een bijdrage van € 215.000 gevraagd, zodat Malkander onder voorwaarden de verandering in haar eigen organisatie kan vormgeven. Onderzoek moet uitwijzen of dat afdoende is. 

Bijstand
De ontvangen rijksmiddelen zijn onvoldoende om de kosten van bijstandsverlening te bekostigen. Dit is overigens niet nieuw, onze gemeente komt inmiddels meerjarig in aanmerking voor de zgn. vangnetuitkering.

Aanvullend inkomen
De kosten van de bijzondere bijstand nemen toe door stijging van de premies voor de ziektekostenverzekering alsmede een toenemend beroep op beschermingsbewind. Zowel rijksoverheid als de gemeente ontwikkelen maatregelen om het aantal aanvragen voor beschermingsbewind in te perken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat niet elke aangemelde inwoner daadwerkelijk langdurig beschermingsbewind nodig heeft.

Thuisondersteuning
Rekening houdend met de compensatie vanuit het Rijk verwachten we een voordeel van € 100.000 op dit onderdeel.

Programma 4 Economie, mobiliteit & arbeidsmarkt

Retailvisie en accountmanagement EZ
De uitvoering van de retailvisie is in volle gang, maar niet alle middelen zijn nodig. Wij stellen voor om dit deel beschikbaar te stellen om extra inspanningen te doen op het gebied van accountmanagement.

Fietsplan 2 ^de tranche
Wij zetten onze ambities voort om een fietsvriendelijke gemeente te worden waarbij de fiets een duurzaam en gezond alternatief voor de auto wordt. Wij zijn van mening dat, door te investeren in de fiets, er ook direct in duurzaamheid en gezondheid wordt geïnvesteerd en dat hiermee wordt bijgedragen aan klimaat- en energiedoelen, een aantrekkelijke binnenstad en het bereikbaar houden van economische centra. Meer mensen op de fiets, leidt vaak ook tot meer ruimte voor andere modaliteiten. Wij stellen voor om middelen beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de 2^de tranche van het fietsplan.

Kredieten
Wij stellen voor om deze kredieten vrij te laten vallen omdat planvorming niet zo ver is dan wel dat uitvoering niet mogelijk is.

Programma 5 Ruimtelijke ontwikkeling

Implementatie Omgevingswet
Op basis van de Startnotitie ‘Implementatie Omgevingswet’ bereiden we ons voor op deze wet en stellen wij u voor de benodigde middelen beschikbaar te stellen.

Natuur- en landschapsbeheer
Om de lopende uitvoerings- en investeringsprogramma’s voort te kunnen zetten zijn aanvullende middelen noodzakelijk. Genoemde programma’s worden beleidsmatig aangestuurd door zowel de Structuurvisie Buitengebied als het Bosbeheerplan. Beide lopen in deze bestuursperiode af. Vanaf 2021 wordt genoemde structuurvisie vervangen door de omgevingsvisie buitengebied.

Uitvoeringsprogramma Recreatie en toerisme
U heeft eerder de Visie Recreatie en Toerisme vastgesteld en kennisgenomen van het uitvoeringsprogramma waarin de speerpunten zijn uitgewerkt in actielijnen en actiekaarten. Bijbehorende financiering komt in deze begroting beschikbaar.

Wonen
In het bestuursakkoord zijn onder de kop ‘Wonen en wijken’ de opgaven geschetst waar Ede de komende jaren voor staat. Het gaat met name om het realiseren van voldoende, betaalbare, duurzame en aantrekkelijke koop- en huurwoningen voor de huidige en toekomstige inwoners van Ede. Voor een adequate uitvoering daarvan is een herbezinning nodig op de rollen die woningcorporaties, gemeente en marktpartijen (ontwikkelaars) kunnen vervullen. In 2019 krijgen we hier helderheid over. Vervolgens wordt duidelijk of dit financiële consequenties voor de gemeente heeft.

Handhaving permanente bewoning
Het project handhaving permanente bewoning is onderdeel van het project Vitale Vakantieparken. Circa de helft van de handhavingsopgave is in de afgelopen jaren uitgevoerd. De evaluatie laat zien dat continuering van handhaving gewenst is om de totale opgave te kunnen afronden. Bovenop eerder beschikbaar gesteld budget is geld nodig voor voldoende borging van de afronding van het project in 2021.

Spoorzone kapitaallasten
Op 11 oktober 2018 heeft uw Raad ingestemd met een ophoging van het krediet voor de investeringen in de Spoorzone. Deze ophoging is nodig om de aanbesteding mogelijk te maken. De kredietverhoging betreft het gemeentelijk deel van de investeringen. Het ministerie van I&W heeft zich al bereid verklaard om een aandeel (Programma Hoogfrequent Spoor) voor haar rekening te nemen. De provincie Gelderland heeft aangegeven maximaal de helft van de gemeentelijke bijdrage ter beschikking te willen stellen. De structurele kapitaallasten vanuit het benodigde krediet zijn opgenomen vanaf 2021.

Programma 6 Veiligheid

Interventieteam
Naar schatting is bij ten minste 250 van de Edese huishoudens sprake van meervoudige problematiek, die gepaard gaat met (ernstig) overlastgevend en/of crimineel gedrag van een of meerdere gezinsleden. Deze doelgroep heeft niet alleen problemen, maar zorgt ook voor veel problemen. De criminaliteit en overlast die zij veroorzaken brengt veel onrust, persoonlijk leed en (maatschappelijke) kosten met zich mee.
Bij deze huishoudens is een intensieve persoons- en gezinsgerichte aanpak op maat met inzet van drang en dwang onder een stevige gemeentelijke regie van het Interventieteam noodzakelijk. Vanwege de vaak structurele, soms transgenerationele, aard van de problematiek is blijvende aandacht noodzakelijk om de situatie beheersbaar te houden. De aanpak wordt alleen ingezet op moment dat met de reguliere werkwijze onvoldoende voortgang wordt bereikt. Het incidentele budget van de afgelopen jaren wordt structureel gemaakt.

Ondermijning
Ondermijnende criminaliteit is groter en veelomvattender dan lange tijd gedacht. Het manifesteert zich op verschillende vlakken, zowel economisch, sociaal als bestuurlijk/politiek. Op alle gebieden is alertheid en een aanpak nodig. De aanpak van criminelen, maar ook vermindering van de aantrekkelijkheid of vanzelfsprekendheid van meedoen aan criminele activiteiten, is hierbij van belang. Met behulp van een ondermijningsbeeld is in kaart gebracht welke fenomenen van ondermijning in Ede het meest voorkomen. Hierop is een plan van aanpak geschreven, welke bestaat uit drie pijlers; Herstellen weerbare maatschappij, Vergroten weerbare overheid en Terugdringen ondermijnende criminaliteit. De komende jaren wordt uitvoering gegeven aan dit plan van aanpak.

Programma 7 Kwaliteit leefomgeving

Groene woonwijken - steenbreek
In 2017 zijn we gestart met de Operatie Steenbreek. Het doel van Operatie Steenbreek is om burgers te enthousiasmeren om hun tuin te vergroenen. De negatieve gevolgen van verstening in tuinen wordt daarbij onder de aandacht gebracht. De gezamenlijke klimaatsopgave, stimuleren van biodiversiteit en duurzaam omgaan met de leefomgeving is de boodschap die vanuit Operatie Steenbreek wordt uitgedragen. Voor voortzetting stellen wij voor middelen beschikbaar te stellen.

Japanse Duizendknoop
De Japanse Duizendknoop (JDK) zorgt voor overlast. De JDK is een invasieve plant die door zijn snelle groei zowel ondergronds als bovengronds veel problemen kan veroorzaken en schade kan aanrichten.
We richten ons op de bestrijding, preventie en communicatie naar de bewoners.

Boomziektes
Binnen het bomenbestand krijgen we steeds meer te maken met ziektes in bomen waardoor bomen afsterven en gevaar opleveren. Doordat bomen tot voor kort veel werden aangeplant in monoculturen zijn deze boomstructuren erg kwetsbaar en is de impact van een boomziekte groot voor het bomenbestand.
Binnen de gemeente Ede hebben we op dit moment op grote schaal te maken met de essentaksterfziekte en de kastanjebloedingsziekte. Veel van deze bomen zijn niet meer veilig en zijn c.q. worden al vervangen door een nieuwe boom. De kosten worden gedekt vanuit de kredieten bomenbeleidsplan.
In 2019 continueren we de huidige werkwijze die gericht is op wegnemen van gevaar. Vanaf 2020 gaan we planmatig werken en zorgen voor een toekomstbestendig vitaal en gezond bomenbestand.

Eikenprocessierups
De eikenprocessierups rukt steeds verder op en daarmee neemt de overlast toe. De druk die de bestrijding van de eikenprocessierups legt op het budget voor boomonderhoud is sterk toegenomen en wij vragen u een structurele bijdrage aan de preventie- en bestrijdingskosten.

Actualisatie Basis in beeld
Wij stellen voor de Basis in Beeld te actualiseren. Om afgewogen keuzes te kunnen maken omtrent zaken als uitstellen onderhoud, onderhoudsniveaus, differentiatie in niveau en gebieden enz. hebben we de meest actuele gegevens en inzichten nodig en is het belangrijk te kijken naar de te volgen onderhoudsstrategie.

Faseren vervangen openbare ruimte
Voor het vervangen van kapitaalgoederen in de openbare ruimte heeft de raad voor de periode 2016-2025 per jaar € 3,0 miljoen ter beschikking gesteld. In de afgelopen jaren (2016-2018) zijn dermate veel projecten gepland, dat een achterstand is ontstaan in het realiseren van die projecten.
Om de achterstand in te lopen stellen wij voor om de jaarschijven 2020 en 2021 terug te brengen tot € 1,5 miljoen. De daardoor vrijvallende kapitaallasten worden ingezet voor de ambities van het college. De oorspronkelijke periode 2016-2025 wordt hierdoor met een jaar opgerekt tot 2016-2026.

Inkomsten gebruik openbare ruimte
In Ede vragen wij geld voor het gebruik van de openbare ruimte (bijvoorbeeld voor plaatsing van een container). De inkomsten hebben wij geactualiseerd.

Zelfredzaamheid burgers Ede Zuid
De met succes ingang gezette beweging in Ede Zuid wordt vanuit de inwoners en door de gemeente en andere partners gefaciliteerd met als doelstelling participatie “op maat” op basis van behoefte en initiatieven van de inwoners. Secundair doel is de uitwerking van de Right to Challenge-gedachte.

Ede Doet
Wij willen (verder) invulling geven aan het verbeteren van onze Edese samenleving door bewonersinitiatieven en succesvolle projecten zoals Ede Doet en Mijn Buurtje te blijven ondersteunen, stimuleren en faciliteren. Wij hanteren hiervoor een uitgavenplafond van € 200.000. De kosten worden opgevangen binnen de bestaande budgetten (geen stapeling).

Reclame inkomsten
Wegvallende inkomsten op billboards e.d. kunnen in de huidige markt onvoldoende worden gecompenseerd.

SamenWerkBedrijf
Eind 2018 stopt de pilot SamenWerkBedrijf (SWB). De uitgevoerde evaluatie is voor ons aanleiding om het SWB een structureel vervolg te geven. De evaluatie door de gemeenteraad vindt nog plaats. Hierdoor wordt het onderhoud van de openbare ruimte kwalitatief goed uitgevoerd met de inzet van zoveel mogelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Extra kosten zijn enerzijds te verklaren door reguliere ontwikkelingen in het onderhoud (prijsstijging € 70.000 en areaaluitbreiding € 100.000). Ook vraagt het op deze schaal uitvoeren van het onderhoud met het realiseren van garantiebanen extra budget (extra begeleiding en aansturing en het overnemen van de contracten onder onze arbeidsvoorwaarden € 180.000). Tot slot blijken de huisvestingskosten van de locatie van het SWB hoger dan oorspronkelijk voor de pilot begroot (€ 30.000).

Programma 8 Bestuur en organisatie

Evenementen
In 2019 is het 75 jaar geleden dat de Slag om Arnhem plaatsvond. Een iconisch jaar om samen te herdenken en te vieren dat wij in vrijheid leven. Samen met de Airborneregio worden tal van activiteiten georganiseerd die dit bijzondere jaar ondersteunen. Voor Ede specifiek gaat het om activiteiten zoals Wings of Freedom en extra aandacht voor de Airborne luchtlandingen. Daarnaast is in het bestuursakkoord de ambitie uitgesproken om naast de Airborne een, jaarlijks/tweejaarlijks, evenement te organiseren met landelijke uitstraling.

Gemeentelijk vastgoed
Eenmaal in de 3 jaar wordt een nieuwe meerjarenonderhoudsprognose van het gemeentelijk vastgoed opgesteld. Op basis van deze actualisatie zijn aanvullende middelen nodig zijn om het vastgestelde onderhoudsniveau conform de vastgoednota (minimaal niveau 3) te kunnen waarborgen. De stijging komt grotendeels door de gestegen bouwprijzen. We stellen voor om vanaf 2019 structureel €100.000 voor onderhoud gemeentelijk vastgoed beschikbaar te stellen.

Gemeentelijk vastgoed - verkoopopbrengst
Conform de vastgestelde Vastgoednota wordt de vastgoedportefeuille geoptimaliseerd. Jaarlijks worden objecten verkocht die niet langer bijdragen aan het ondersteunen van het gemeentelijk beleid. Gelet op de verkopen van de afgelopen jaren en de mogelijke verkopen in de komende jaren wordt vanaf 2019 een structurele opbrengst van €100.000 meegenomen in de begroting. Deze opbrengst betreft een netto verkoopopbrengst, dus de opbrengst na aftrek van de (verkoop)kosten en aftrek van resterende boekwaarde.

Meeropbrengst dividend
De aantrekkende economie vertaalt zich ook in toenemende winsten voor de ACV en de BNG. Daar waar we in de afgelopen jaren de begrote dividendopbrengst hebben moeten verlagen, kunnen we deze nu verhogen met € 200.000.

Reservering Bestuursakkoord
Nog niet alle ambities zijn op dit moment te kwantificeren. Om dit toch voortvarend op te kunnen pakken hebben wij vanaf 2020 een reservering opgenomen. Vanzelfsprekend leggen wij de uiteindelijke voorstellen aan u voor.

Lastenverlichting
In het vierde jaar van de collegeperiode wordt geen inflatie toegepast op de OZB heffing. Op basis van de realisatie van een financieel duurzaam perspectief is ruimte gemaakt voor deze structurele financiële lastenverlichting voor burgers, bedrijven en overige instellingen.

Leges paspoorten en ID-kaarten
In 2017 heeft uw gemeenteraad besloten om inwoners van Ede een korting toe te kennen op de leges van de paspoorten en identiteitskaarten. Gezien de financiële situatie stellen wij u echter voor deze maatregel terug te draaien. Op verschillende terreinen van onze begroting treffen we maatregelen zoals geen prijscompensatie intern en naar derden, terugdringen tekort sociaal domein, faseren van ambities, doorlichten reserves en oud-voor-nieuw. In dat licht vinden wij het verantwoord om u dit voorstel te doen. Daarnaast voorzien we in een structurele lastenverlichting door in 2022 geen inflatie toe te passen op de OZB heffing.

Prijscompensatie
In de uitwerking van onze ambities hebben we gekozen voor een striktere toepassing van de prijscompensatie: geen prijscompensatie, tenzij dit leidt tot geen doorgang vinden van activiteiten.

Herijking stelpost zelffinanciering
Als gemeente spreken we van zelffinanciering wanneer de loon- en overheadkosten gefinancierd worden uit investeringskredieten, grondexploitatieprojecten en producten welke via tarieven kostendekkend zijn.
De toename aan zelffinancierende activiteiten betekent dat een verschuiving optreedt vanuit de algemene middelen en dit leidt tot een aanzienlijk voordeel. Voor de nabije toekomst verwachten wij hierin weinig verandering. Dit betekent dat een aanzienlijk deel van deze stelpost kan vrijvallen. Jaarlijks monitoren we deze post.

In verbinding
De afgelopen periode heeft u middelen beschikbaar gesteld voor onder meer het participatief werken. Omdat wij kiezen voor een meer (pragmatische) aanpak, die beter aansluit bij de behoefte in de organisatie is een deel van het budget niet nodig. De gemeenteraad wordt bij de verdere uitwerking betrokken.

Bedrijfsvoering
Door eerdere bezuinigingen op bedrijfsvoering en de groei van de organisatie zijn knelpunten in de bedrijfsvoering ontstaan. De investering in de organisatie van € 3,3 miljoen aflopend naar € 1,3 miljoen zijn deels geïnvesteerd in overhead en deels in het primaire proces. Echter om binnen de bedrijfsvoering de basis op orde te krijgen of op het huidige niveau te houden zijn aanvullende investeringen in ICT, Facilitair en Personeel en Organisatie nodig. Binnen de ICT stijgen kosten van licenties en contracten en is door groei meer beheer nodig. Voor de facilitaire functie kiezen we ervoor huidige dienstverlening van eigen personeel op basis van inclusie, duurzaamheid en Food te handhaven in tegenstelling tot eerdere besluitvorming om dit te outsourcen. Om te zorgen dat gemeente Ede een aantrekkelijke werkgever blijft is extra aandacht nodig voor Personeel en Organisatie. Aandacht voor o.a. mobiliteit, recruitment en inclusie in een krappe arbeidsmarkt. We stellen voor om structureel € 2,0 miljoen structureel toe te voegen aan de bedrijfsvoeringsbudgetten met ingroei van € 1,7 miljoen in 2019 en € 1,85 miljoen in 2020. De effecten van deze investering en de stand van de bedrijfsvoering is te volgen in de paragraaf Bedrijfsvoering is de programmarekening en de programmabegroting.

Voorstellen ‘onder de streep’
Zoals aangegeven hebben we een aantal voorstellen vooralsnog ‘onder de streep’ zijn gezet in afwachting van de uitkomsten van ‘nieuw-voor-oud’.

Onderwijshuisvesting
In het Strategisch HuisvestingsPlan voor Onderwijshuisvesting is een aantal nieuwe projecten opgenomen.

Talentontwikkeling en bewegingsonderwijs
We stimuleren kinderen om zo breed-motorisch te bewegen. Om dit verder te ontwikkelen willen we meer aandacht voor bewegingsonderwijs (begeleiding docenten en scholen bij beweegprogramma’s) en aandacht voor talentontwikkeling (vergroten kwaliteit jeugdopleidingen bij clubs).

Levendig Centrum verkeer
Voortzetting van onze ruimtelijke en verkeerskundige ambities voor het levendig centrum door in te blijven zetten op de verbetering van bereikbaarheid, veiligheid en duurzaamheid.

Klimaatadaptatie
Het klimaat verandert; perioden van extreme neerslag en grote droogte wisselen elkaar steeds sneller af. Om overlast en schade te voorkomen treffen wij maatregelen in de openbare ruimte in stedelijk en landelijk gebied en ook bij woningen en bedrijven. De klimaatverandering legt een uitdaging over de verschillende sectoren heen, daarom wordt een aanjaagteam geformeerd om te komen tot een strategische aanpak klimaatadaptatie.

Circulaire economie
We gaan aan de slag om te komen tot een circulaire economie door onder meer onderzoek naar vraag en aanbod en het opdoen van ervaring (pilots).

Regie op de ondergrond
In de toekomst heeft Ede behoorlijk wat ambities die raakvlakken hebben met de ondergrond, denk hierbij aan de gevolgen van de energietransitie -meer elektra minder gas-, verkabeling van hoogspanningsleidingen, gescheiden rioolstelsels, intensieve datanetwerken, warmtenet, etc. We bereiden een regiedocument voor waarin we ons handelingsperspectief bepalen.

Hondenbeleid
Het hondenbeleid van de gemeente wordt herijkt. Bij de herijking van het hondenbeleid worden de regels voor opruimplicht hondenpoep en agressieve honden aangepast in de APV. Daarnaast zal gekeken worden welke maatregelen en middelen ingezet moeten worden om de overlast van hondenpoep tegen te gaan. Tevens wordt gekeken naar de samenstelling van de uit de hondenbelasting gedekte kosten.

Evenementen
In het bestuursakkoord hebben wij de ambitie uitgesproken om naast de Airborne een, jaarlijks/2-jaarlijks, evenement te organiseren met landelijke uitstraling.

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed
In het bestuursakkoord is een ambitie opgenomen om 90% van het gemeentelijk vastgoed te verduurzamen en minimaal op energielabel A te krijgen. Er is reeds krediet verstrekt door de raad om de duurzaamheid te verbeteren, waarmee voor 86% van het gemeentelijk vastgoed label A kan worden gerealiseerd. Om de aanvullende 4% te realiseren zouden aanvullende investeringen gedaan moeten worden.